Genel olarak bakıldığında gebelerin %17’sinde kaşıntı yakınması görülmektedir. Bu kadar sık görülmesine karşın kaşıntı yakınmasının dikkatle ele alınması ve olası diğer nedenlerin ekarte edilmesi için hastanın detaylı öyküsünün alınması ve laboratuvar testlerinin yapılması gerekir.
Gebelikte Kaşıntının Nedenleri
Intrahepatik kolestasis
Gebelik öncesi cilt hastalıkları
Gebeliğe özgü cit hastalıkları
Allerjik reaksiyonlar
İlaç reaksiyonları
Cilt çatlaklıklarına bağlı kaşıntı
Sistemik hastalıklar: Lenfoma, karaciğer hastalıkları, tiroid ve böbrek bozuklukları
Viral hepatitler
Bilirubin yüksekliği yapan nedenler
Gebelikte aşırı bulantı-kusma
Kaşıntı ile birlikte cilt lezyonu yoksa daha çok sistemik hastalıklar düşünülmelidir. Sistemik bir hastalık yoksa gebeliğin intrahepatik kolestazisi düşünülmelidir.
Kaşıntı ve sarılık olmasına karşın, cilt lezyonu yoksa hepatit, gebelik kolestazisi, bilirubin yüksekliği yapan nedenler ve diğer karaciğer hastalıkları düşünülmelidir.
Kaşıntı ve ciltte kabarık lezyonlar varsa gebeliğe özgü kaşıntı yapan nedenler, allerjik reaksiyonlar, ilaç reaksiyonları ve hepatitlere bağlı ürtiker düşünülmelidir.
Gebeliğin İntrahepatik Kolestazisi
Bütün vücutta kaşıntı olmasına karşın belirgin bir cilt lezyonu olmaması durumunda ilk düşünülecek tanı intrahepatik kolestazis yani karaciğerdeki safra akımının yavaşlamasıdır. Bu hastalarda klinik tabloya sarılık da eşlik edebilir. Gebelikte viral hepatitlerden sonra en sık rastlanan sarılık nedenidir. Gebelikte görülme sıklığı %0.1 ile %1.5 arasında değişmektedir. Daha sonraki gebeliklerde tekrarlama riski %60-70 olup, doğum kontrol hapı kullananlarda da ortaya çıkabilmektedir. Çoğul gebeliklerde daha sık görülmekte ve ailevi bir eğilim göstermektedir.
Hastaların %80’ninde gebeliğin 30. haftasından sonra ortaya çıkmakla birlikte, 6. haftada bile görülebilmektedir. Kaşıntı genellikle avuç içi ve ayaklardan başlamakta, kol ve bacaklara yayılmaktadır. Hastaların %20’sinde sarılık görülür ve bu kaşıntıdan 2-4 hafta sonra ortaya çıkar. Bu hastalarda idrar renginde koyulaşma ve dışkı renginde açıklık oluşabilir. Dışkıda yağ kaybıyla birlikte K vitamini eksikliği oluşabilir ve kanama eğilimi yaratabilir.
Laboratuvar Bulguları: Karaciğer enzimlerinde yükselmei kolesterol yüksekliği, bilirubin yüksekliği ve safra asitlerinde yükselme saptanabilir
Nedenleri: İntrahepatik kolestazisin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte öne sürülen faktörler şunlardır:
Hormonal değişiklikler
Genetik nedenler
Bağışıklık sisteminde değişiklikler
Sindirim sistemine ait faktörler
Çevresel faktörler
Bebek Üzerine Etkileri: İntrahepatik kolestazisi olan gebelerde bebekte distress adını verdiğimiz ve kısaca bebeğin durumunda bozulma, kalp ritminde bozulma ve doğumun gerekli hale gelmesi, bebeğin dışkısını yapması, ani bebek ölümleri ve erken doğum riskleri artmaktadır. Ayrıca K vitamini eksikliğine bağlı olarak bebekte beyin kanaması görülebilmektedir. Bu nedenle bu gebelerin oldukça sık izlenmesi gerekir.
Tedavi
Hafif vakalarda nemelendiriciler ve kaşıntı losyon veya merhemleri ve antihistaminik ilaçlar kullanılabilir, ancak bu ilaçların etkinliği oldukça sınırlıdır. Yakınmaları geçmeyen hastalarda SAM, ultraviole-B, ve deksametazon kullanılabilir. Yanıt alınamayan hastalarda ise kolestiramin (beraberinde K vitamini verilmelidir) ve ursodeoksikolik asit gibi ilaçlar kullanılabilmektedir. Ursodeoksikolik asit kaşıntıyı azaltmaya ek olarak kan, amnion sıvısı, bebek kanı ve sütteki safra asitlerinin düzeyini düşürmekte, bebekteki riskleri azaltmaktadır. Anne ve bebek üzerinded önemli bir yan etkisi yoktur.
Bütün tedavi yöntemlerine karşın yakınmalar rahatlamakla birlikte tam olarak yok olmayabilir. Hastalarda klinik olarak ve kan biyokimyasındaki düzelme doğumdan 2-4 hafta sonra görülür.
PUPP
PUPP gebelikte kaşıntı ile birlikte kırmızı ve kabarık lezyonlarla seyreden gebeliğe özgü kaşıntılı bir hastalıktır. Hastalık 130 iel 300 gebede bir görülmektedir. PUPP özellikle ilk gebelikte, gebeliğin 35. haftasından sonra ve nadiren de doğumdan sonra ortaya çıkmaktadır. Ailevi eğilim yoktur, diğer gebeliklerde tekrarlama olasılığı düşüktür ve doğum kontrol hapları ile bir ilgisi yoktur.
Hastaların üçte ikisinde kaşıntı, kızarıklık ve kabarıklıklar karın çatlaklarından başlar. Oluşan lezyonlar çok değişkenlik gösterebilir: kızarıklık, kabarıklık, su dolu kabarcıklar v.s. Daha sonra gövde, kol ve bacaklara yayılabilir, ancak avuç içi ve ayakların altında görülmez, yüzde nadiren görülür. Lezyonlar iyileştikten sonra yerinde koyu bir iz kalabilir.
Nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, gecikmiş bir aşırıduyarlılık reksiyonuna bağlı olduğu düşünülmektedir. Bağışıklık sistemi ve hormonlarda bir değişiklik görülmez. Ancak östrojen ve progesteron hormonlarının az da olsa rolü olabileceği öne sürülmektedir. Karında hızlı büyümenin iltihabi bir reaksiyona ve bunun da kaşıntıya neden olduğu da öne sürülmüştür. İkiz gebeliklerde daha sık görülmesinin de bu aşırı gerilmeye bağlı lduğu düşünülmektedir. İkiz gebeliklerde hormon düzeylerinin daha yüksek olması da bu iltihabi reaksiyonu artırmaktadır. Bazı araştırmacılar tarafından bebekten anneye geçen hücrelerin cilde yerleşerek kaşıntıya neden olduğu da öne sürülmüştür.
Tedavi
Hafif vakalarda lokal merhemler (antihistaminik, steroid) ve ağızdan antihistaminik ilaçlar kullanılır. Tedaviye yanıt vermeyen hastalarda steroidler ağızdan verilebilir. Hastalığın bebek üzerine bir etkisi yoktur ve tedaviye yanıt vermeyen hastalarda erken doğum önerilmemektedir.
Prurigo Gestasyonis
Genellikle gebeliğin 25-30. haftaları arasında gelişir. Kaşıntı ve buna bağlı lezyonlar kol ve bacakların arka kısımlarında görülür, nadiren karın veya diğer bölgelere yayılır. Kaşıntıya bağlı yaralar veya kabuk bağlamış yaralar görülebilir. Hastalık doğumdan hemen sonra kaybolur, nadiren doğumdan 3 ay sonra bile devam eden vakalar bildirilmiştir. Lezyonlar iyileştikten sonra yerinde yine koyu bir bırakabilir. Bebek üzerine etkisi ve diğer gebeliklerde tekrarlama riski tam olarak bilinmemektedir. Yapılan çalışmalarda prurigo gestasyonis ile intrahepatik kolestasis ve allerik (atopik) bünye arasında yakın bir ilişki olduğu görülmüştür. Ayrıca psikosomatik faktörlerinde hastalıkta rol oynayabileceği öne sürülmüştür.
Tedavi
Yine diğer kaşıntı yapan hastalıklarda olduğu gibi o bölgeye antihistaminik veya steroidli merhemler uygulanır, ağızdan antihistaminik ilaçlar kullanılabilir.
Diğer Nedenler
Gebelikte kaşıntı yapan diğer nedenler arasında hepatit ve bilirubin yüksekliği yapan hastalıklar, herpes gestasyonis, gebeliğin kaşıntılı follikülütü gibi bir çok neden sayılabilir. Bu nedenler bu yazının amacı dışında olduğu için detaylı olarak incelemeyeceğiz
